All Exchange Translates Into Wealth (Her türlü değiş tokuş servete dönüşür) adlı yazı Beijing Review – Dergisinin December 1, 2022’de 40. sayfasında yayınlanmıştır. Çinli yazar Mo Yan, 11 Ekim 2012’de Nobel Edebiyat Ödülünü kazanır. İspanyol dilbilim ve edebiyat profesörü Juan José Ciruela, tam üç yıl uğraşarak bu kitabı Çinceden İspanyolcaya çevirir. Çeviride yaşadığı sıkıntıları da anlatarak, asıl dilden yapılacak çevirinin daha önemli olduğu üzerine düşüncelerini açıklıyor. Güzel, hoş bir sohbet.
İspanyol bir tercüman, daha iyi literatür çevirisinin daha fazla karşılıklı anlayış oluşturabileceğine inanıyor (Wang Bowen tarafından hazırlanmıştır).
Her türlü değiş tokuş servete dönüşür
Çinli yazar Mo Yan, 11 Ekim 2012’de Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandığı haberini alınca çok sevindi. Avrupa’da çok uzaklardan izleyen Granada Üniversitesi’nden dilbilim ve edebiyat profesörü Juan José Ciruela, yeni ödüllü kişiyi araştırmaya başladı. Ciruela, Mo’nun On Üç Adım [Thirteen Steps] adlı romanının İspanyolca çevirisini üç yıl sonra yayınlandı.
Çinceden doğrudan çeviri
Ciruela, romanı çevirmenin ilginç bir zorluk olduğunu söylüyor. Mo, Nobel Ödülü’nü aldıktan sonra eserlerinin çoğu İspanya’ya tanıtıldı. Ancak, çoğu önce İngilizceye, sonra da o dilden İspanyolcaya çevrildiğinden, orijinal nüansın çoğu kayboldu. Bu nedenle İspanyol yayınevi Kailas, On Üç Adım’ı doğrudan Çince’den çevirmek için Ciruela ile iletişime geçtiğinde, görevi hemen kabul etti. Ciruela, kısa bir süre içinde ağır bir iş yükü gibi zorluklar sunsa da, modern Çin edebiyatının yaygınlaşmasına küçük bir katkı yapmak istedi.
On Üç Adım, 1980’lerde Çin’deki entelektüellerin ve sosyal yaşamın durumunu anlatmak için absürd sanatını kullanan bir romandır. Büyü, abartma ve kendi kendine konuşma atmosferiyle karışan gerçekçi olmayan bir ton alır. Ciruela için çeviri süreci her zaman sorunsuz değildi.
Çevirmen, CICG Americas tarafından aylık olarak yayınlanan İspanyol China Hoy dergisine verdiği röportajda *’Özellikle görevin başında çeşitli zorluklarla karşılaştım*’ dedi. “Özellikle bu roman, çevirmenin olay örgüsüne ve karakterlere indiği bir ön okuma sürecine ihtiyaç duyar, çünkü romanın sürekli yükselttiği dünyaya ilk başlarda girmek zordur. Bu yüzden romanı önce Çince okudum, tüm bu ayrıntılara dikkat ettim ve tüm bunların İspanyol okuyucuların anlayacağı bir şekilde nasıl tercüme edilebileceğine dikkat ettim.”
Ciruela için çeviri yaparken en önemli kriter orijinal metne sadakattir. Kişinin her zaman tam anlamıyla sadık kalamayacağı doğru olsa da, çevirmenlerin orijinal metinlerden çok uzaklaşmamaları gerektiğine inanıyor. Örneğin, kültürlerin çevirisi (kültürün dildeki ifadeleri), İspanyolca ve Çince arasındaki kültürel uçurum nedeniyle oldukça karmaşıktır. Ciruela, bunların her özel durumda ve anda metin içinde yerine getirdikleri belirli işleve her zaman uygun olması gerektiğine inanır.
Çin ile yakın bağlar
Ciruela’nın Çince’ye olan ilgisi, bir üniversite öğrencisi olarak dövüş sanatları okumaya başladığında ortaya çıktı. Çin kültürünün bu kısmıyla ilk temasından sonra, kültürü daha iyi anlamak ve iletişim kurabilmek için dili incelemeye karar verdi. “Zamanla Çince öğrenmek beni tamamen büyüledi ve eğitimimin çok önemli bir parçası haline geldi” dedi.
Üniversite eğitimini bitirdiğinde Çin’de dil öğrenmeye devam etmeye karar verdi ve bunu İspanyol Hükümeti’nden aldığı bir burs sayesinde yapabildi.
“1987’de Çin’e gittim. O yıllarda Pekin bugünkünden çok farklı bir şehirdi” diye anımsıyordu. ”Geleneksel Çin tıbbı okuyacak olan meslektaşım Juanjo Ibanez ile seyahat ettim. Bizi havaalanından aldılar ve Pekin Dil Enstitüsüne (şu anki Pekin Dil ve Kültür Üniversitesi) götürdüler. Şehri havaalanından, neredeyse hiç araba olmadan, sokaklarda çok sayıda bisikletin hareket ettiği geniş caddeler boyunca geçtiğimi hatırlıyorum; ayrıca Pekin Dil Enstitüsündeki ilk günler, ilk Çince dersleri, ilk yabancı arkadaşlar. Kısacası, her gün yeni bir şey keşfettik’ ve her şey heyecan verici ve yeniydi.”
1990 yılında, Ciruela Çin’deki İspanya Büyükelçiliği’nde sınava girdi ve 2002 yılına kadar sürdürdüğü resmi Çince mütercim ve tercümanlık birinci pozisyonunu elde etti. Görüşme dönemin İspanya Büyükelçisi Eugenio Bregolat ile Çin Dışişleri Bakanı Qian Qichen arasında gerçekleşti. Daha sonra, 1993 yılında, dönemin İspanya Devlet Başkanı Felipe Gonzalez Çin’i ziyaret ettiğinde, Çinli liderlerle yaptığı görüşmelerde ona Ciruela eşlik etti.
Daha fazla ilgi
2002’de Ciruela İspanya’ya döndü ve Granada Üniversitesi’nde Çince öğretmeye başladı.
İspanyollar arasında Çin diline ve Çin’e daha fazla ilgi olduğuna dikkat çekiyor. ”Çin, bugün 20 yıl öncesine göre çok daha fazla. Bugün Çince öğrenen binlerce İspanyol öğrenci ve üniversite içinde ve dışında Çince öğrenebileceğiniz onlarca merkez var” dedi. ”Bu aynı zamanda önemli zorluklar da doğuruyor çünkü öğrenciler giderek daha fazla hazırlanıyor ve eğitimlerine devam etmek için Çin’e gitmeye daha istekli hale geliyorlar.”
Son on yılda, giderek daha fazla İspanyol yayıncı kendilerini Çince kitapların yayınlanmasına adadı ve böylece iki ülke arasındaki kültürel alışverişe katkıda bulundu. Ciruela, “Bazı İspanyol yayıncıların Çince kitapları yayınlamak için gösterdikleri çaba takdire şayandır,” dedi. Ne kadar çok tercüme edilirse ve ne kadar iyi tercüme edilirse, iki kültürümüz hakkında o kadar karşılıklı anlayışa sahip oluruz.
Ciruela, her iki yönde de çeviri yapmak için birçok çabanın sarf edildiği edebiyat alanındaki alışverişi takip etmenin yanı sıra, Çin’i ve onun karmaşık gerçekliğini daha iyi anlamaya yardımcı olacak başka türde kitapların yayınlanmasını da öneriyor. *İspanyol okur kitlesinin de bilgilenmesi ve Çin gerçeğini daha iyi anlaması için Çin üzerine her türden daha fazla araştırma yapılması gerektiğini düşünüyorum. Bu şekilde Çin’e bakış açımızda hâlâ devam eden bazı yanlış anlamaların önüne geçilebileceğini düşünüyorum” dedi. “Her türlü değiş tokuş servete dönüşür.”
Ciruela’nın şimdilik bir çeviri projesi yok, ancak posta yoluyla herhangi bir sipariş almaya açık. Aslında, Tang Hanedanlığı döneminde (618-907) Çayın Bilgesi olarak bilinen Lu Yu tarafından yazılan ve dünyanın en kapsamlı çay ansiklopedisi olarak bilinen Cha Jing’in (Çay Klasiği) çevirisini yeni bitirmiştir. Çin ve büyük olasılıkla dünya. Önümüzdeki aylarda yayımlanacağını umuyorum,” dedi.
G.P. wilson tarafından kopyalanıp düzenlenmiştir.
Beijing Review – December 1, 2022
NOT: Bu Türkçe çeviri metin, “resmi çeviri” değildir ve makine çevirisi kullanılmıştır. Gerekli yerlere müdahale edip, farklı sözlüklerden de yararlanılmıştır. Tamamen amatör ve meraktan kaynaklı bir çeviridir. Bu yazı 10 Aralık 2022’de https://okuramayazamaz34.blogspot.com adlı siteye eklenmiştir.